17 ago 2016

EB’ LAJ RALCH’OCH’ PETEN NAKE’XXAQAB’ XK’ANJELEB’ LI B’IHOM

Naq li tenamit Watemaal yookeb’ xniq’ehinkil li ralankil sa’ li po diciembre re li chihab’ xnume’, li awa’b’ejilal ut li xjolomil li na’ilok re li qasutam (Ministerio de Ambiente MARN), xe’xk’e rokik jun xnimal xk’anjelob’aaleb’ li b’ihom re raj risinkil xb’ihoomal li tenamit Peten, (petróleo), b’ar raj wi’ tch’i’le oob’ chi tenamit re Peten; Flores, San Francisco, Poptún, Santa Ana ut San Luis. Jo’kan naq eb’ li xtenamit aj ralch’och’ Q’eqchi’, Mo’pan ut Itza arin Peten xe’xk’e chi jumpaat jun li hu chi ru li chaq’rab’ re xramb’al li na’leb’ a’in, uteb’ laj k’anjel li wankeb’ anajwank sa’ li MARN xe’rab’iheb’ li tenamit ut xe’xtz’il rix li rahilal tk’am chaq, jo’kan naq xe’xye naq txaqab’aaq wan li na’leb’ a’an, naraj naxye naq ink’a’ wan t-ok chi k’anjelak li empresa petrolera.

Li k’aawut naq jo’ a’an xb’aanumank, xb’aan naq li empresa a’in, li ak xk’e’ rokik xb’aan li Ministerio de Energía y Minas (MEM), ok raj re xjot’b’al o’k’aal chi xna’jejeb’ li qamama’ qixa’an, numenaq’ oob’ xka’k’aal chi mayejib’aal ut oxib’ suut li raarookil na’ajej. 

Li esil a’in xk’eemank chi na’liik xb’aaneb’ laj k’anjel chaq’rab’ sa’ li o’laju xb’e li po agosto naq xwanko’ jun li na’leb’ak chi rix li ha’ arin Poptún, ut xb’anyoximank reheb’ li xtenamiteb’ aj ralch’och’ rik’ineb’ li xk’anjel re xtenq’ankil li teep Peten, xb’aan naq xe’ru naq li molam nakolok li qasutam tsuq’is chi rix li k’anjel re risinkil xb’ihoomal li qach’och’. 

Ut re naq li komo te’xnaw, li xkab’il xjolomil li MARN Alfonzo Alonso, xq’axtesi sa’ ruq’eb’ li ruuchileb’ li xtenamit aj ralch’och’ arin Peten, ma’ José María Cohuoj reheb’ laj Mopan ut qana’ Ana Caal Xi reheb’ laj Q’eqchi’, jun xjalam u li hu b’arwi’ naxk’ut resilal naq ink’a’ wan t-ok chi b’e li risinkil li xkik’el li ch’och’ (petróleo) sa’ tenamit a’in. Ab’an xe’xch’olob’ chi rub’elaj naq a’in muku xxaqab’ankil ta chi junajwa’, xb’aan naq li xxaqab’ankil chi junajwa sa’ ruq’ li MEM wank, naraj naxye naq li xyalb’aleb’ xq’e laj ralch’och’ toj maji’ naraqe’, chankeb’ laj k’anjel chaq’rab’. 

Li poyanam chaab’il xe’rab’i li esil a’in, ut xe’xk’e chi ruheb’ li xk’anjeleb’ li wankeb’ sa’ li Ministerio de Ambiente y Recursos Naturales, xb’aan naq yookeb’ xyalb’al xq’eheb’ xpatz’b’al chi kaw chi ru li MEM naq li empresa petrolera tento ttz’il rix chank raj ru naq te’k’anjelak sa’ na’ajej a’in, ma maak’a’ li rahilal tk’am chaq. 

PUEBLO INDÍGENA DE PETEN LOGRA DETENER EXPLOTACION PETROLERA EN EL DEPARTAMENTO 

Cuando en diciembre del año pasado todo país disfrutaba de las fiestas navideñas, el gobierno anterior y el anterior Ministerio de Ambiente y Recursos Naturales (MARN), le otorgo a una empresa petrolera una licitación para explotar petróleo en Peten, que iba a abarcar cinco municipios; Flores, San Francisco, Poptún, Santa Ana y San Luis. Ante esta situación, los representantes del pueblo Q’eqchi’, Mopan e Itza del departamento, presentaron una oposición a la licencia, por lo que recientemente con las nuevas autoridades del MARN, analizaron la oposición que presentaron los tres pueblos y la licencia fue declarada no aprobada. 

Las razones por las cuales fue declarado no aprobada esta licitación, es entre otras, porque esa licencia petrolera que ya había otorgado el Ministerio de Energía y Minas (MEM), afecta a 100 sitios arqueológicos, a más de 25 lugares sagrados, además el 40 por ciento del área, afectaría a tres áreas protegidas. 

Esta noticia fue dada a conocer por las autoridades el pasado lunes 15 de agosto cuando se realizo el Dialogo por el Agua en esta localidad y se agradeció públicamente la lucha de los pueblos indígenas en peten, y que actualmente han logrado que el MARN haya declarado que la licencia no puede ser autorizada.

Para conocimiento de la población, el viceministro del MARN Alfonzo Alonso, fue el encargado de entregarles a José María Cohuoj representante del pueblo Mopan y Ana Caal Xi representante del pueblo Q’eqchi’, una copia de la resolución de cumplimiento legal donde se declara la no autorización de esa licencia, pero aclararon que la licencia no fue cancelada de forma definitiva, porque la cancelación lo tiene que hacer el MEM, por lo que la lucha no ha terminado, dijeron las autoridades. 

Los comunitarios mostraron su satisfacción por la noticia, y reconocieron el trabajo de las actuales autoridades del MARN, porque apegados a derecho han logrado que se le pida al MEM y a la empresa petrolera, que tienen que rehacer su estudio de impacto ambiental porque está mal hecha.

No hay comentarios:

Publicar un comentario